Hỏi: Luật sư cho biết việc phạm nhân lập công dẫn tới giảm án được quy định cụ thể như thế nào?
Trả lời
     Phạm nhân có thể không phải chấp hành đầy đủ số năm tù mà bản án tuyên. Để được như vậy, có hai cách:
-Phạm nhân được giảm chấp hành hình phạt tù.
-Phạm nhân được đặc xá.
     Đặc xá được quy định tại Luật Đặc xá 2018 là việc Chủ tịch nước quyết định tha tù trước thời hạn cho người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước hoặc trong trường hợp đặc biệt. Trường hợp đặc biệt là trường hợp cụ thể, căn cứ vào yêu cầu đối nội, đối ngoại.
     Dù để được giảm chấp hành hình phạt tù hay đặc xá thì việc phạm nhân lập công đều đóng vai trò quan trọng. Thông tư liên tịch số 02/2013/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC ngày 15/05/2013 hướng dẫn thi hành các quy định về giảm thời hạn chấp hành án phạt tù của Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Tòa án Nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao quy định:
-Lập công là có hành động giúp trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện, cơ quan nhà nước có thẩm quyền phát hiện, truy bắt, điều tra và xử lý tội phạm; cứu được tính mạng của người khác trong tình thế hiểm nghèo hoặc đã cứu được tài sản có giá trị từ 30.000.000đ (ba mươi triệu đồng trở lên) của Nhà nước, của tập thể, của công dân trong thiên tai, hỏa hoạn; có những phát minh, sáng kiến có giá trị lớn hoặc có thành tích đặc biệt xuất sắc khác được trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác nhận.
Điều 8 Thông tư trên quy định:
…Phạm nhân đã chấp hành được ít nhất một phần tư mức hình phạt đã tuyên đối với án phạt tù từ ba mươi năm trở xuống hoặc mười năm đối với tù chung thân và có đủ điều kiện về xếp loại chấp hành án phạt tù như quy định… thì… có thể được xét, đề nghị giảm thời hạn chấp hành án phạt tù, nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

1. Phạm nhân đã lập công. Mỗi lần lập công, phạm nhân chỉ được xem xét, đề nghị giảm thời hạn một lần;

b…
c…
     Như vậy, đề được giảm án phạt tù theo diện lập công, phạm nhân phải chấp hành được một phần tư mức hình phạt hoặc mười năm tù nếu bị tuyên chung thân.      Tiếp nữa,  là phạm nhân phải   “ có đủ điều kiện để xếp loại chấp hành án phạt tù như quy định “, nghĩa là xếp loại từ khá trở lên. Sau nữa, phạm nhân “ lập công “: cứu được người, cứu tài sản, có phát minh, sáng kiến, tố cáo tội phạm mà mình biết cho cơ quan công an từ cấp huyện...
     Do việc lập công tính theo số lần, nên phạm nhân có thể được giảm nhiều lần nếu có nhiều lần lập công.
     Mức giảm hình phạt tù trong trường hợp lập công tối đa là 04 năm nhưng phải đảm bảo thời gian thực tế chấp hành hình phạt là hai phần năm mức đã tuyên hoặc 15 năm với tù chung thân. Cộng với việc được giảm án do xếp loại khá trở lên, lập công có thể giúp phạm nhân chỉ phải chấp hành khoảng một nửa, hoặc hơn một chút so với mức án tại bản án.