• Bài viết của Luật sư Lê Vinh, Trưởng Văn phòng Luật sư Chương Dương, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội -

• 

            Vụ hoa hậu Thùy Tiên bị bắt vì lừa dối khách hàng gây lùm xùm dư luận. Khi người ta bức xúc vì thực phẩm giả, thuốc giả, việc cô làm không ai bênh được. Bắt đầu từ tháng 12/2024, Thùy Tiên cùng hai người nổi tiếng trên mạng là Quang Linh Vlog và Hằng “ du mục “ quảng bá rầm rộ kẹo rau quả Kera bổ sung chất xơ cho cơ thể,  một viên kẹo bổ hơn một đĩa rau. Sau đó người ta đã đem đi kiểm tra tại trung tâm đo lường và khẳng định sản phẩm không như quảng cáo. Tháng 04/2025, Bộ công an điều tra và bắt một số người về các tội làm hàng giả, lừa dối khách hàng, trong đó có Nguyễn Thúc Thùy Tiên.
            Thùy Tiên đúng là bị cuốn vào vòng lao lý. Cô đã không thấy bản công bố sản phẩm của kẹo Kera. Có thấy thì cũng không hiểu thành phần hóa học trong bản công bố, càng không kiểm soát được chất lượng sản phẩm. Cô phải trả giá cho sai lầm của mình, đó là không thỏa thuận bằng văn bản với người đã thuê cô quảng cáo để loại trừ trách nhiệm bản thân.
            Không thiết lập được một quan hệ dân sự đúng đừng trách người ta hình sự hóa. Ví dụ: A là cộng tác viên của công ty X tìm người đi xuất khẩu lao động. Việc cộng tác không có văn bản. Tìm được người, A thu tiền, đưa lại công ty X, công ty tìm kiếm doanh nghiệp ở Nhật Bản, Hàn Quốc có nhu cầu lao động  đưa sang làm việc. Dĩ nhiên A được trả hoa hồng. Tuy nhiên, do khủng hoảng kinh tế, doanh nghiệp nước ngoài không tiếp nhận lao động. Người lao động đòi tiền A, lúc này tiền đưa rồi thì lấy đâu trả! Người lao động tố A ra công an. A không chứng minh được quan hệ với công ty X nên phải chấp nhận hình phạt 20 năm tù vì lừa đảo.
           Thùy Tiên hay A sẽ được tự do nếu thỏa thuận, ký kết với đối tác một hợp đồng dân sự. Việc mô tả trách nhiệm rõ ràng khiến công an không thể kết luận họ là tội phạm. Như trường hợp Thùy Tiên, nếu cô và doanh nghiệp sản xuất kẹo Kera có thỏa thuận: Doanh nghiệp chịu trách nhiệm về tính trung thực của thông tin, khi cô quảng cáo thì mặc định ràng doanh nghiệp đã cung cấp cho cô thông tin đầy đủ hợp pháp thì Thùy Tiên đã không sao. Tương tự, với trường hợp của A, nếu có hợp đồng cộng tác viên, quy định rõ vai trò của A chỉ là người tìm khách, đáp ứng nhu cầu của khách thế nào là việc của công ty X thì A đã không đi tù.  
            Như vậy với những công việc như của Thùy Tiên hay A, vốn dĩ có thể bị ảnh hưởng bởi việc làm của đối tác, nên có văn bản thỏa thuận phân định trách nhiệm rõ ràng, thậm chí loại trừ trách nhiệm có thể có. Đối tác là doanh nghiệp cũng nên có các quy định, nội quy lao động, quyết định giao việc để khẳng định quyền quyết định là của mình và loại trừ trách nhiệm của người cộng tác, người làm công cho mình. Nếu quan hệ dân sự, kinh doanh hay lao động được xây dựng và củng cố thì không thể hình sự hóa được.
            Một số chia sẻ với đối tượng là người bán hàng, quảng cáo, cộng tác viên gọi vốn đầu tư hay bán bất động sản, thậm chí là người lao động ở những vị trí nhạy cảm  có thể bị quy tội cùng với người đứng đầu để loại trừ trách nhiệm:
1/Cần yêu cầu đối tác là doanh nghiệp làm hợp đồng dân sự hoặc hợp đồng kinh doanh – thương mại. Trong đó cam kết rõ công việc của mỗi bên, trách nhiệm cung cấp thông tin, trách nhiệm pháp lý hoàn toàn thuộc về đối tác trong trường hợp quảng cáo, bán hàng hoặc đầu mối cung cấp sản phẩm đầu tư, bất động sản…
2/Các đối tác là doanh nghiệp cần có quy định, nội quy lao động rõ ràng xác định việc cần làm của người lao động và việc miễn trách nhiệm hình sự nếu thực hiện công việc đó.
3/Nhận ra yêu cầu của pháp luật với từng công việc không dễ. Nên tham khảo ý luật sư, thậm chí yêu cầu họ soạn hợp đồng dân sự, kinh doanh – thương mại và tham gia đàm phán với đối tác.
4/Trong một số trường hợp có thể yêu cầu đối tác là doanh nghiệp viết vào hợp đồng là phải chịu trách nhiệm về thiệt hại danh tiếng của người cộng tác, chịu phí tổn kiện cáo, thuê luật sư nếu có liên lụy tới người cộng tác.
5/Thực hiện hợp đồng cũng rất quan trọng. Người cộng tác nên lưu giữ các giấy tờ, văn bản, bản phô tô về giấy phép, chứng nhận chất lượng, biên bản họp, biên bản thanh lý hợp đồng để trình cơ quan nhà nước  có thẩm quyền.
6/Khi xảy ra rắc rối với pháp luật, như là công an kiểm tra nơi sản xuất hàng chẳng hạn, nên trao đổi thẳng thắn với luật sư để họ tư vấn, đặt bạn vào vị thế miễn trách nhiệm hình sự.