Trong các vụ án kinh tế, định giá là vấn đề quan trọng. Định giá chuẩn xác là một khoa học, thậm chí là một nghệ thuật. Gần đây, người ta chứng kiến hậu quả của việc định giá quá thấp hay quá cao. Việc định giá quá thấp xảy ra trong vụ án liên quan tới Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đại Dương ( Ocean Bank ). Ocean Bank bị Ngân hàng Nhà nước định giá 0 đồng. Từ chỗ bị định giá 0 đồng như vậy, việc Tập đoàn Dầu khí góp vốn 800 tỷ bị coi mất trắng. Hậu quả là ông Đinh La Thăng, nguyên Chủ tịch Hội đồng Quản trị Tập đoàn Dầu khí, bị truy tố vì có liên quan đến việc ra quyết định góp 800 tỷ đồng này.
     Ngược lại, vụ AVG cho thấy định giá quá cao gây rắc rối thế nào cho người liên quan. Tổng Công ty Viễn thông Mobiphone mua lại Công ty Cổ phần Nghe Nhìn Toàn Câu AVG với giá gần 8900 tỷ đồng. Thanh tra Chính phủ cho rằng vi phạm trong việc thẩm định giá khiến Mobiphone có thể thiệt hại 7006 tỷ đồng. Hiện vụ việc được đưa ra công an. Có lẽ một vụ án hình sự là cái đang chờ những người liên quan, gồm cả những người có trách nhiệm trong công ty định giá.
     Lẽ nhiên, người viết bài hiểu vụ mất 800 tỷ tại Ocean Bank và vụ mua hơn 8000 tỷ tại AVG là hai vụ khác nhau. Với Ocean Bank, việc Ngân hàng Nhà nước mua 0 đồng không có nghĩa là giá trị của nó là 0. Theo kết quả kiểm toán 2015, Ocean Bank có nợ xấu gần 15 000 tỷ đồng. Lợi nhuận trước thuế lỗ khoảng 10 000 tỷ đồng. Âm vốn chủ sở hữu 2,5 lần. Nguyên Thống đốc Ngân hàng Nhà nước nói rằng Ngân hàng Nhà nước mua Ocean Bank 0 đồng để nói với người dân rằng giá trị cổ phần ngân hàng đó không còn nữa, nếu xét theo đúng giá trị để giao dịch là giá trị âm.
     Việc xác định nợ xấu là bao nhiêu, khả năng thu hồi thế nào đối với trường hợp Ocean Bank gây nhiều tranh cãi. Bản thân cựu Chủ tịch Hội đồng Quản trị của ngân hàng này là Hà Văn Thắm cũng khai tại tòa rằng sau khoảng 01 năm, nợ xấu ngân hàng này được thu hồi đến 8000 tỷ. Với các khoản nợ của ngân hàng, pháp luật quy định ngân hàng phải trích lập dự phòng. Việc trích lập dự phòng áp dụng theo 02 phương pháp: Định tính và định lượng. Phương pháp định lượng dựa trên số ngày quá hạn của các khoản nợ. Phương pháp định tính dựa trên hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ và chính sách dự phòng rủi ro để đánh giá khả năng thu hồi. Dự phòng là khoản ngân hàng phải “ để sẵn “ chỉ được tiêu khi khách hàng bị phá sản, giải thể, mất tích… Vì vậy, việc trích lập dự phòng là lý do dẫn tới Ocean Bank 0 đồng. Tuy nhiên, do tồn tại 02 phương pháp trên, nên việc trích lập dự phòng bao nhiêu cũng có thể co giãn. Ví dụ, phương pháp định tính được áp dụng, tùy từng thời điểm và cách đánh giá, số trích lập dự phòng có thể thấp hơn trước đó.
     Việc định giá bao nhiêu đối với trường hợp AVG lại co giãn theo kiểu khác. Có thể có nhiều phương pháp định giá. Có 03 phương pháp định giá được nêu minh họa. Đó là: Phương pháp định giá theo giá trị nội tại; phương pháp căn cứ vào hiệu suất và khả năng sinh lời; phương pháp kết hợp. Phương pháp giá trị nội tại dựa vào bảng cân đối kế toán để xác định phép toán: Giá trị doanh nghiệp = Tổng giá trị tài sản hiện có – Các khoản nợ.
     Phương pháp căn cứ khả năng sinh lời gồm phương pháp lợi nhuận, phương pháp hiện tại hóa dòng thu nhập trong tương lai, phương pháp hiện tại hóa lợi tức cổ phần. Nhìn chung các phương pháp này đều là dự tính khả năng sinh lời cổ tức, dự tính dòng thu nhập doanh nghiệp tương lai, dự tính lợi nhuận thu được. Do số năm dự tính có thể kéo dài và các con số dự tính có thể cao, nên phương pháp này có thể khiến giá trị doanh nghiệp tăng nhiều so với phương pháp giá trị nội tại. Có lẽ đây là lý do gây ra ý kiến trái chiều giữa Thanh tra Chính phủ và người trong cuộc vụ mua AVG.
     Với 02 vụ việc nêu trên, người viết bài thấy có vài điểm đáng chú ý:

• Các cơ quan pháp luật luôn theo hướng đánh giá thấp giá trị doanh nghiệp.
• Quá trình cơ quan điều tra làm việc, cần có sự can dự càng sớm càngtốt của những người có liên quan. Trong trường hợp Ocean Bank, việc phản biện ngân hàng 0 đồng bị bỏ ngỏ từ khi khởi tố vụ án. Đến khi ra tòa, luật sư có muốn nêu lại vấn đề thì đã muộn. Tòa tin ai, một bên là các chuyên gia tài chính, ngân hàng có nghiệp vụ, bên kia là các luật sư mới cập nhật kiến thức về tài chính? Câu trả lời có lẽ rõ. Trường hợp AVG, may mắn là cơ quan điều tra mới đang lên kế hoạch làm việc. Đã có một công ty định giá lên tiếng giải thích về việc định giá của mình. Nhất định cần có luật sư tham dự cùng các chuyên gia định giá của từng công ty định giá có liên quan để theo dõi, giải thích cho cơ quan điều tra, đưa ra yêu cầu, thống nhất phương pháp , phản biện kết quả định giá của hội đồng định giá cơ quan điều tra trưng cầu.