• Bài viết của Luật sư Lê Vinh, Trưởng Văn phòng Luật sư Chương Dương, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội -

• 

          Hai dạng tranh chấp lao động là tranh chấp lao động tập thể và tranh chấp lao động cá nhân. Mỗi dạng đều có nguyên nhân riêng. Dạng tập thể, biểu hiện là ngừng việc tập thể, bãi công tự phát, có nguyên nhân do chủ giảm lương, tăng giờ làm, cắt thưởng. Người viết không đề cập đến dạng này. Dạng cá nhân, biểu hiện là chủ sa thải, người lao động bỏ việc, có nguyên nhân do muốn thay đổi công việc, không hoàn thành định mức – doanh số, làm sai, trừng phạt người lao động… Nói chung rất đa dạng. Đây là dạng người viết nói đến.
         Nói vắn tắt về luật, sa thải có thể hiểu là việc chủ đuổi việc ngay lập tức. Chủ chỉ được sa thải trong một số trường hợp hãn hữu, nói tại điều 25 Bộ luật lao động 2019, có thể kể là trộm cắp, tham ô, nghiện ngập, cố ý gây thương tích, tiết lộ bí mật kinh doanh của doanh nghiệp, tự ý bỏ làm 5 ngày trong tháng hoặc 20 ngày trong năm…
         Cạnh sa thải, chủ có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động, nói tại điều 36 Bộ luật lao động 2019 trong các tình huống: Người lao động thường xuyên không hoàn thành công việc xét theo một quy chế đánh giá được thông qua đúng thủ tục; người lao động bị ốm quá 12 tháng; thu hẹp sản xuất do thiên tai, hỏa hoạn…; người lao động tự ý bỏ việc từ 5 ngày trở lên; người lao động cung cấp thông tin sai về trình độ, kỹ năng nghề…
         Việc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động của chủ khác đuổi việc ngay lập tức ở chỗ chủ phải báo trước, có thể 30 ngày nếu hợp đồng lao động ký từ 1 đến 3 năm, 45 ngày nếu hợp đồng lao động không xác định thời hạn ( trên 3 năm ).
         Như vậy, chiểu luật, việc sa thải hay đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động của chủ chỉ được thực hiện trong những tình huống hạn hẹp. Nó khác nhiều với thực tế. Thực tế là việc đuổi một người lao động của chủ là khá tùy tiện, ví dụ lộ thang bảng lương, hay đến nơi làm muộn 30 phút… Điều này nghĩa là nếu người lao động lựa chọn kiện, chủ thua là chắc. Tòa từng xử cho người lao động thắng kiện với số tiền bồi hoàn đáng kể từ chủ, cộng với nghĩa vụ trả sổ bảo hiểm.
         Trước khi kiện chủ, người lao động nên chuẩn bị gì để có thể buộc chủ phải trả số tiền đáng kể? Một số chia sẻ:
1/Bạn nên chuẩn bị hợp đồng lao động. Ít ra bạn nên chứng minh được bạn lao động với thời hạn nào? Dưới 12 tháng? Từ 12 tháng đến 36 tháng? Không xác định thời hạn? Có thể chứng minh bằng email mà chủ xác nhận bạn vào làm từ ngày đó, hoặc bằng sao kê nhận lương…
2/Chứng minh lương mà chủ trả cho bạn hàng tháng rất quan trọng. Có thể mức lương bạn được trả không được ghi trong hợp đồng lao động. Bạn phải sao kê mức lương đã nhận, ví dụ từ thẻ ngân hàng chẳng hạn.
3/Xác định rõ tình huống mà bạn bị chủ đuổi việc. Điều này có thể thực hiện thông qua việc nộp bản phô tô biên bản làm việc liên quan đến tình huống đó mà bộ phận nhân sự làm việc với bạn.
4/Xác định rõ số tiền mà chủ phải trả cho bạn khi đuổi việc bạn. Số tiền thường là lương của những ngày vi phạm thời hạn báo trước, ví dụ bạn nhận trát đuổi việc thứ Sáu, ghi rõ từ thứ Hai tuần sau bạn không cần đến doanh nghiệp, bạn có thể được trả khoảng 1 đến 1 tháng rưỡi tiền lương nữa, cộng thêm cả lương cho khoảng thời gian mà chủ đuổi việc bạn không có căn cứ. Con số có thể rất ấn tượng, nên bạn cần một luật sư để tính toán.
5/Yêu cầu luật sư của bạn có công văn gửi doanh nghiệp, trực tiếp làm việc với doanh nghiệp làm rõ mọi thông tin cần thiết.
6/Đừng quên buộc chủ phải trả tiền cho việc bạn thuê luật sư. Điều này đã được nhiều tòa án chấp  nhận.