• Bài viết của Luật sư Lê Vinh, Trưởng Văn phòng Luật sư Chương Dương, Đoàn Luật sư Hà Nôi -

• 

     Trên thị trường lao động, luôn có các chuyên gia, những người được đào tạo chuyên sâu, có bằng cấp, chứng chỉ, có kinh nghiệm trong một lĩnh vực nhất định. Thực sự, công ty ở mọi kích cỡ, từ siêu nhỏ trở đi, đều sử dụng một chuyên gia như vậy. Đó là kế toán, chuyên viên tin học, nhân viên marketing, người bán hàng...Những công ty quy mô hơn thì sử dụng các chuyên gia kỹ thuật khác, như người giám sát chất lượng, tổng công trình sư, chuyên gia lập trình, chuyên viên pháp chế...
     Với chuyên gia, giống như những người lao động khác, công ty ký hợp đồng lao động với họ. Do nhu cầu có công ăn việc làm, hoặc thậm chí, do cảm thấy thỏa mãn với mức lương thưởng của công ty, chuyên gia cảm thấy không cần quá kỹ càng trong hợp đồng lao động. Một số công ty lại tỏ ra kỹ tính thái quá. Họ buộc chuyên gia cam kết không làm việc cho đối thủ cạnh tranh trực tiếp trong khoảng thời gian có thể từ 1 đến 3 năm. Nhiều vụ kiện cáo liên quan đến điều khoản ràng buộc kiểu này. Khi tư duy pháp lý đang hoàn thiện, tòa án chưa hẳn kịp cập nhật những thứ liên quan đến tranh chấp điều khoản không làm việc cho đối thủ. Điều này dẫn đến thua thiệt cho chuyên gia trong không ít trường hợp.
     Đặc thù công việc của chuyên gia là:
-Không dể kiếm người có kiến thức, kinh nghiệm tương tự họ trên thị trường lao động. Chuyên gia mất nhiều năm học và hành để thành chuyên gia hiện tại. Sự tốn kém thời gian, tiền bạc, thậm chí những thất bại là cái đào thải nhiều người, vì vậy không dễ để một chuyên gia trụ vững và ra giá với ông chủ mới.
-Chuyên gia nắm được các bí mật doanh nghiệp. Bí mật này có thể là bí quyết công nghệ, danh sách khách hàng, quy trình hoạt động, thậm chí video clip riêng tư của ông chủ. Việc đối tốt với chuyên gia, không gì hơn là trả cho họ một khoản đủ hậu hĩnh để họ giữ các bí mật này. Tất nhiên còn nhiều cách khác.
-Nếu đã giúp được doanh nghiệp chạy tốt, chuyên gia hoàn toàn có thể giúp đối thủ phất lên. Kinh doanh là một cuộc chạy đua. Các doanh nghiệp lớn, có tham vọng xưng bá luôn có nhóm “ săn đầu người “ – tìm kiếm chuyên gia giỏi và chèo kéo họ về làm cho mình. Giữ được chuyên gia, doanh nghiệp duy trì được khả năng cạnh tranh.
-Giá trị doanh nghiệp hoàn toàn có thể tăng đột biến chỉ với một sản phẩm trí tuệ của chuyên gia. Ví dụ một dược sĩ trong quá trình làm việc cho một công ty dược, chế ra được phương thuốc mới khiến công ty này chiếm được thị phần. Với một số người, sáng tạo là việc gắn với đam mê, trách nhiệm, là niềm vui của họ. Với doanh nghiệp, kết quả sáng tạo đó có thể là chìa khóa mở kho báu.
     Từ đó, một số gợi ý cho chuyên gia và doanh nghiệp khi đàm phán hợp đồng lao động:
1.Định vị vai trò của chuyên gia trong doanh nghiệp, trên thị trường lao động. Biết mình là ai sẽ giúp chuyên gia đạt thỏa thuận với doanh nghiệp về lương, thưởng, chế độ đãi ngộ, điều kiện làm việc ... thay vì chỉ thỏa mãn với cục tiền được nhận hàng tháng.
2.Đàm phán về việc bảo mật thông tin nếu chuyên gia làm cho doanh nghiệp. Cụ thể như những thông tin gì cần bảo mật, cách thức bảo mật thông tin, những thông tin chuyên gia được tiếp cận, những ràng buộc để tránh lộ thông tin  gồm cả sau khi chuyên gia ngừng làm việc cho doanh nghiệp.
3.Làm rõ việc có hay không điều khoản làm cho đối thủ cạnh tranh. Định nghĩa đối thủ cạnh tranh là ai, việc không làm cho đối thủ cạnh tranh diễn ra bao lâu sau khi chuyên gia ngưng làm việc cho doanh nghiệp, quan trọng nhất là bù đắp vật chất thỏa đáng cho thời gian không làm việc cho đối thủ cạnh tranh.
4.Làm rõ ràng buộc về thời hạn hợp đồng, mức lương kể cả khi doanh nghiệp thiếu việc hoặc bố trí chuyên gia làm việc khác, việc chấm dứt hợp đồng lao động trước hạn có được đền bù không, trách nhiệm đào tạo người mới của chuyên gia...
5.Làm rõ quyền lợi của chuyên gia trong quá trình lao động có các phát minh, sáng chế, cải tiến... làm lợi cho doanh nghiệp.
     Nói chung, chuyên gia và doanh nghiệp có thể hài hòa lợi ích nếu chuyên gia có trên tay bản nháp hợp đồng lao động của chính mình và chìa cho “ săn đầu người “. Mà bản nháp này luật sư có thể cùng chuyên gia làm được. Miễn là có một luật sư.