• Bài viết của Luật sư Lê Vinh, Trưởng Văn phòng Luật sư Chương Dương, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội -

• 

          Bộ luật Hình sự 2015 của Việt Nam có 317 tội danh. Chỉ có 18 tội có hình phạt tử hình. Một bị cáo sẽ ở trong tình thế pháp lý rất xấu nếu bị truy tố ở khung hình phạt có mức này. Có những trường hợp bị cáo, người nhà… có thể tin bị cáo không bị tử hình. Ví dụ như trong vụ chuyến bay giải cứu chẳng hạn. Có thể biết gần như chắc chắn rằng ông cựu thứ trưởng Bộ Ngoại giao sẽ vẫn được toàn mạng. Tuy nhiên, có những trường hợp khác, bị cáo đoán biết được kết cục xấu nhất sắp xảy đến. Ví dụ như trường hợp mà người viết đã từng bào chữa. Bị cáo có ba tiền án, khi phạm tội mới vẫn chưa được xóa án. Bị cáo lại bị bắt vì tàng trữ 300 gram heroin.
         Đúng là cảm giác của bị cáo, người nhà trong những vụ án mà án tử hình có thể được áp dụng nặng như mang gông. Nhưng không có gì phải tuyệt vọng! Bị cáo, người nhà bị cáo vẫn có thể  và nên làm nhiều thứ.
- Tự cứu: Điều tra là một quá trình phức tạp, kéo dài. Kiểu gì cũng có chỗ hở. Ví dụ trong một vụ ma túy, không phải vụ nào công an cũng bắt được ma túy. Lời khai của từ hai bị cáo trở lên kiểu gì cũng có chỗ không khớp. Luật sư biết cách khai thác những điều này. Hoặc bị cáo cũng có thể tự cứu bằng cách bồi thường, khắc phục hậu quả, tố giác thêm tội phạm, chứng minh có tình tiết giảm nhẹ…
- Xử lý các công việc còn tồn tại: Một người luôn tồn tại trong nhiều quan hệ. Bị cáo cũng vậy. Ai đó có thể đang nợ bị cáo. Bị cáo vẫn còn tài sản ở đâu đó và có nhu cầu tặng cho tài sản. Trong điều kiện bị tạm giam khó tiếp xúc với bên ngoài, luật sư có thể trợ giúp bị cáo việc này.
          Những việc trên có thể cứu bị cáo, hoặc ít ra kéo dài thời gian bị cáo. Người viết biết trường hợp gia đình có người buôn ma túy bị tuyên án tử hình sẵn sàng thuê luật sư với số tiền không nhỏ chỉ để luật sư nỗ lực kéo dài sự sống của anh ta thêm 01 năm. Mà đó là khi án đã tuyên và anh ta đang bị biệt giam chờ thi hành án. Sau một thời gian tác nghiệp, luật sư đã hoàn thành yêu cầu này.
          Với những bị cáo phải đối mặt với khả năng có thể bị xử mức án cao nhất, một số chia sẻ với họ và gia đình để nỗ lực cải thiện vị thế pháp lý:
1/Luôn có cái có thể cứu bị cáo. Đó có thể là việc khai báo giúp công an xử lý thêm kẻ phạm tội khác, đó có thể là các tình tiết giảm nhẹ của bị cáo hay gia đình, như là các huân huy chương hoặc là việc chủ động bồi thường, đó cũng có thể là việc ân xá…
2/Về việc khai báo giúp công an xử lý thêm kẻ phạm tội khác: Điều này giúp bị cáo được giảm nhẹ hoặc ít ra kéo dài thời gian còn lại. Nên yêu cầu điều tra viên ghi thành văn bản, hoặc tự làm đơn ghi rõ thông tin về tội phạm khác kiểu: ai? ở đâu? như thế nào? khi nào? tại sao?  
3/Về việc xử lý công việc bên ngoài: Bị cáo nên tận dụng thời gian để xử lý công việc bên ngoài như các quan hệ vay mượn, thừa kế, tặng cho tài sản, kể cả hôn nhân. Điều này có thể kéo dài thời gian của bị cáo.
4/Gia đình, họ hàng bị cáo cũng có thể trợ giúp bị cáo thoát kết cục xấu nhất. Nên tập hợp các huân huy chương, chứng nhận hoàn cảnh gia đình… Nên xin thêm thời gian để có tiền đền bù, hoặc có đề nghị tha thứ của nạn nhân.
5/Bị cáo, gia đình có thể chủ động làm đơn xin ân xá, kèm bản án, tập hợp huân huy chương, chứng nhận hoàn cảnh… gửi đến người có thẩm quyền.