• Bài viết của Luật sư Lê Vinh, Luật sư Trưởng Văn phòng Luật sư Chương Dương, Đoàn Luật sư Hà Nội -

• 

          Một cuộc điều tra hình sự gồm nhiều buổi hỏi cung. Khi có kết luận điều tra, vẫn có thể có các buổi phúc cung - kiểm sát viên hỏi thêm bị can một số vấn đề. Trong các buổi này, bị can thụ động: Họ bị hỏi và phải trả lời. Vụ án bị lái theo ý chủ quan của công an, Viện Kiểm sát. Ý chủ quan có thể là gần sát với cái đã xảy ra, cũng có thể là khá xa cái đã xảy ra.
         Bị can luôn có những điều cần trình bày thêm, nếu không phải là giải thích lại, trình bày mới. Người lái xe tải đâm loạt người đang dừng trước đèn đỏ có thể trình bày về áp lực giao hàng đúng giờ khiến anh ta phải chạy xe liên tục. Người bị quy tội cướp có thể giải thích tại sao hành xử như vậy. Đó là những trường hợp rõ ràng là có tội. Có những trường hợp khác, nhất là khi bị quy về tội kinh tế, chức vụ… bị can đã làm như vậy bao nhiêu năm và được chấp nhận, bị can cần trình bày gì về thông lệ đó.
         Điều tra viên, kiểm sát viên có nhiều vụ án phải hoàn thành. Họ chỉ giở luật ra để đối chiếu với cái bị can đã làm. Họ bỏ qua những cái không giúp họ chứng minh tội phạm. Một số vụ oan sai, điều tra viên do bị áp lực dư luận hay sức ép từ cấp trên phải phá án nhanh nên buộc bị can nhận tội. Những cái mà bị can trình bày để khẳng định mình bị oan không được xem xét thỏa đáng.
         Khi vụ án được tòa xử, với những vụ án giống nhau, bị cáo có thể bị xử khác nhau. Nặng nhẹ có thể xuất phát từ chính tường trình, giải thích của bị cáo. Những tường trình, giải thích này có thể giảm nhẹ số năm tòa tuyên, hoặc là cái cần  phải làm rõ, khiến việc kết án không thể diễn ra. Thậm chí có thể giúp bị cáo giải oan.
         Vấn đề ở đây là bị can nên biết cách trình bày cái có thể giảm nhẹ, giải oan cho mình. Theo luật, ngoài việc trả lời các câu hỏi của điều tra viên, kiểm sát viên, bị can có thể tự trình bày, yêu cầu điều tra viên hỏi thêm cái cảm thấy cần nói. Việc xuất hiện những bản tường trình, biên bản hỏi cung kiểu này trong tập hồ sơ vụ án có thể khiến tòa trả hồ sơ điều tra bổ sung hoặc tuyên giảm hình phạt cho bị cáo. Cá biệt, như trong vụ án oan Nguyễn Thanh Chấn, sau khi bị tuyên có tội và may mắn thoát án tử, Nguyễn Thanh Chấn vẫn liên tục làm đơn kêu oan gửi từ trại giam ra, cộng thêm việc người nhà khi tự đi điều tra, đã khiến ông được giải oan và bồi thường khoản tiền không nhỏ.
          Một số chia sẻ để bị can có thể trình bày thêm những cái có thể giúp giảm nhẹ, giải oan cho mình:
1.Yêu cầu điều tra viên, kiểm sát viên giải thích luật, gồm những tình tiết bắt buộc phải chứng minh nếu muốn kết tội. Nỗ lực hiểu cách mà cơ quan pháp luật buộc tội mình.
2.Hình dung cách thức tự bào chữa. Nhận định tình thế để xác định kêu oan hay xin giảm nhẹ.
3.Trình bày các nội dung kêu oan hay xin giảm nhẹ cho điều tra viên, kiểm sát viên. Xin giấy bút để ghi các nội dung đó kèm theo yêu cầu xem xét. Lặp đi lặp lại các nội dung này trong các buổi điều tra viên lấy lời khai.
4.Trình bày nội dung kêu oan, xin giảm nhẹ trước tòa. Nêu yêu cầu tòa xem xét.
5.Trong trường hợp kêu oan, ngay cả khi có án, vẫn nên làm đơn từ gửi tới các cơ quan pháp luật xem xét.
6.Nên có một luật sư để xây dựng phương án kêu oan, xin giảm nhẹ.