• Bài viết của Luật sư Lê Vinh, Trưởng Văn phòng Luật sư Chương Dương, Đoàn Luật sư Hà Nội -

• 

     Những năm gần đây, người ta chứng kiến các vụ án lớn với số lượng người bị hại kỷ lục. Ví dụ: Vụ xử lãnh đạo Công ty Cổ phần Liên Kết Việt hoạt động kiểu đa cấp ngày 21/12/2020, số người bị hại được tòa Hà Nội triệu tập là 6000 người. Vụ Nguyễn Thái Luyện và những người khác của tập đoàn Alibaba, dự kiến sắp xử, cũng có đến hơn 5 500 người bị hại. Vụ Tân Hoàng Minh cũng kiểu vậy. Bố con nhà Tân Hoàng Minh, tập đoàn bất động sản đình đám, bị kêu tội lừa đảo. Thiệt hại sơ sơ 8000 tỷ đồng. Số người bị hại bỏ tiền mua trái phiếu Tân Hoàng Minh là 7000 người.
     Người bị hại trong những vụ án này thuộc nhiều thành phần. Vụ Liên Kết Việt có người đội khăn mũ cao, mặc quần áo dân tộc, đi từ vùng núi xuống để đứng chầu trực ở cổng tòa. Vụ Tân Hoàng Minh thì người bị hại toàn người có học, dân thủ đô, làm kinh doanh, chơi chứng khoán sành sỏi. Ở Việt Nam, phải đẳng cấp xã hội mới bỏ tiền mua trái phiếu!
     Tuy vậy, hành xử của những người thiểu số và tinh hoa xã hội đều giống nhau. Tất cả đều tụ trước cổng cơ quan nhà nước thẩm quyền để kêu đòi, chờ đợi sự ban phát mơ hồ, đèn giời soi xét. Trong khi đó, cơ quan công an phải đăng báo kêu gọi người bị hại đến làm việc.
     Trong vụ án hình sự luôn có phần dân sự. Đã gọi là dân sự thì bên nguyên hay bên bị đều phải đưa yêu cầu và chứng cứ ủng hộ yêu cầu đó. Nhà tòa có câu cửa miệng “ dân sự cốt ở các bên “ để nói về sự chủ động của các bên tham gia. Trong các vụ kiểu Trịnh Văn Quyết, Tân Hoàng Minh, bị cáo đều là những kẻ giàu có, dự án, đất đai, tài sản còn lại của họ cả chục ngàn tỷ. Đây là thứ mà các đại gia khác đều nhòm ngó. Nếu người bị hại không chủ động, không có yêu cầu chuẩn xác, phần bồi thường cho họ chỉ là bản án giấy.
     Cách nào để người bị hại trong các vụ án cả nghìn người bị hại vớt vát lại một phần số tiền đã mất? Hãy thử:
1/Theo vụ án ngay từ đầu, không đợi cơ quan điều tra thông báo tìm người bị hại. Có đơn gửi cơ quan điều tra trình bày đã đưa bao nhiêu tiền, kèm đơn là các giấy tờ chứng minh, đưa ra yêu cầu rõ ràng chi tiết.
2/Yêu cầu rõ ràng chi tiết là gì? Hẳn là phải có yêu cầu hoàn lại tiền mà bạn đã đưa cho họ nhanh chóng và nhiều ở mức có thể. Ngoài ra còn là yêu cầu làm rõ tài sản của họ giá trị bao nhiêu, đang ở đâu… Yêu cầu làm rõ phương án trả nợ. Yêu cầu cơ quan điều tra cung cấp tiến độ thu hồi tài sản. Ngoài ra còn một số yêu cầu khác.
3/Lập ra nhóm người bị hại, càng đông càng tốt. Nhóm thường xuyên thông tin với nhau, đề xuất các yêu cầu nên làm, những việc cần thống nhất. Nếu có thể, ủy quyền cho một số người, giảm đầu mối làm việc.
4/Yêu cầu cơ quan điều tra ghi rõ tên tuổi, địa chỉ, số tiền bị lừa… của từng người bị hại. Danh sách bị hại cần được liệt kê đầy đủ tại kết luận điều tra, cáo trạng, bản án, bất luận mất bao nhiêu cân giấy.
5/Khi án có hiệu lực, theo sát tiến độ trả tiền, nỗ lực tìm hiểu tài sản của bị cáo trong các công ty con, công ty của thành viên gia đình. Nên hiểu điều kiện tha tù trước thời hạn là bị cáo phải hoàn trả đầy đủ tiền thiệt hại hoặc được người bị hại xóa nợ. Chắc chắn địa phương mà bị cáo thụ án vì tòa án tỉnh, thành phố này sẽ chịu trách nhiệm xét giảm án tha tù. Người bị hại sẽ biết đơn từ yêu sách gửi tới đâu.