• Bài viết của Luật sư Lê Vinh, Trưởng Văn phòng Luật sư Chương Dương, Đoàn Luật sư Hà Nội -

• 

     Các vụ án trong các lĩnh vực kinh tế, tài chính, ngân hàng, chứng khoán liên tục xảy ra. Mỗi thời lại có một kiểu phạm tội. Thời bao cấp, người mua nhiều hàng hóa sẽ bị xử lý. Thời đầu đổi mới, những năm 1990, người vay tiền làm ăn không trả được sẽ bị xử về tội lạm dụng tín nhiệm. Những năm 2010, người đứng đầu ngân hàng trả lãi cao hơn quy định sẽ bị xử về tội vi phạm quy định quản lý kinh tế. Hiện tại, người bị xử có thể là người vi phạm quy định đấu thầu, không báo trước khi bán cổ phần, huy động vốn khi chưa đủ điều kiện…
     Nhìn chung, các bị can tội kinh tế, tài chính, ngân hàng, chứng khoán thời nay thường hành xử theo kiểu:
-Tôi làm thế đấy. Nếu sai, nộp phạt là cùng. Kiểu này là vụ Trịnh Văn Quyết bán cổ phần không thông báo cơ quan nhà nước.
-Ai cũng làm vậy. Sao bắt mỗi tôi. Đây chính là vụ bố con Tân Hoàng Minh vay tiền công chúng khi chưa đáp ứng yêu cầu.
-Tôi buộc phải làm vậy, nếu không không giải quyết được việc. Điển hình là CDC một số tỉnh mua kit test COVID giá cao nhằm xét nghiệm diện rộng.
     Công bằng mà nói, nếu bị can dùng luận điệu đó để bào chữa, thì không phải không có cơ sở. Nhận thức và trải nhiệm tình huống cho phép các bị can hành xử như vậy. Rõ ràng, những lần vi phạm trước của Trịnh Văn Quyết chỉ bị phạt tiền. Với vụ của Tân Hoàng Minh, rất nhiều công ty phát hành trái phiếu khi chưa đủ điều kiện mà chưa ai bị xử lý hình sự. Với CDC, mua kit test với bất cứ giá nào chẳng có gì sai. Người ta phải bỏ gấp 10 lần tiền cho một thứ hàng hóa khan hiếm là bình thường.
     Nhưng nếu chỉ dựa vào những thứ đó để tự bảo vệ, có lẽ chưa đủ. Công an bác lý lẽ đó quá dễ: Với vụ Quyết, công an sẽ chỉ ra thiệt hại Quyết gây ra vượt qua mức phạt hành chính; vụ Tân Hoàng Minh, công an lập luận phát hiện ra ai phải xử người đó trước; vụ CDC, họ chỉ ra việc mua kit test với giá cao đi kèm với việc nhận quà của người bán kit test…
     Tuy vậy, còn những lý lẽ khác mà bị can những tội này có thể tìm. Đặc thù của hoạt động kinh tế, tài chính, ngân hàng, chứng khoán là chuyên biệt. Chỉ người trong ngành mới đủ kiến thức, kinh nghiệm để hiểu. Điều tra viên có thể có kiến thức, kinh nghiệm trong lĩnh vực này, tuy vậy, tòa mới là người nghe các bị cáo nói và ra quyết định sau cùng. Bị cáo sẽ phải giải thích dễ hiểu, hợp lý nhất những gì là chuyên biệt trong lĩnh vực mà họ hoạt động. Tòa sẽ cân nhắc và do quyết định của tòa sẽ được ra trong khoảng thời gian không quá dài, bị cáo vẫn có thể hi vọng một quyết định có lợi cho mình.
     Một số lý lẽ, cách thức mà bị can trong các tội kinh tế, ngân hàng, tài chính, chứng khoán có thể khai thác:
1/Từ hiểu biết về pháp luật trong lĩnh vực mình hoạt động, chỉ ra cái mình làm là quan hệ dân sự - kinh tế thông thường, yêu cầu tòa xem xét không hình sự hóa quan hệ dân sự - kinh tế.
2/Lí giải tại sao mình lại làm như vậy. Giải thích đặc thù hoạt động của một doanh nghiệp trong lĩnh vực đó.
3/Phản bác cách tính hậu quả của cơ quan điều tra. Nếu có thể, đưa ra cách tính hậu quả mới.
4/Bào chữa có tính thống nhất, tổng thể, xuyên suốt các giai đoạn điều tra – kiểm sát – xét xử, thể hiện trong lời khai của bị can, kiến nghị của luật sư.
5/Chủ động khắc phục hậu quả ngay cả khi không chấp nhận cách tính hậu quả.