• Bài viết của Luật sư Lê Vinh, Trưởng Văn phòng Luật sư Chương Dương, Đoàn Luật sư Hà Nội -

• 

Việt Nam đang phát triển cơ sở hạ tầng nhanh chóng. Đường xá, trường học, nhà văn hóa, trung tâm hành chính… được xây ngày một nhiều. Điều này tác động đến nhiều người. Đất thổ cư, đất vườn, đất nông nghiệp… của họ sẽ được giành để xây cơ sở hạ tầng. Kéo theo là các vụ kiện đền bù, giải phóng mặt bằng.
Khi khiếu kiện như vậy, người dân đều mong muốn mức bồi thường thỏa đáng. Ví dụ: Một suất đất ở, một khoản tiền kha khá... Các luật sư có việc mà làm. Thân chủ của họ nhiều lần được trả thêm tiền.
Theo kinh nghiệm của người viết, khi giải phóng mặt bằng, cơ quan nhà nước tiến hành 13 bước: 1/Thành lập Hội đồng giải phóng mặt bằng; 2/Lập dự toán chi phí việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; 3/Lập kế hoạch thu hồi đất, điều tra, đo đạc, kiểm đếm; 4/Đo đạc, lập bản đồ giải phóng mặt bằng; 5/Thông báo thu hồi đất; 6/Họp dân thông báo tiến độ dự án; 7/Điều tra, đo đạc, kiểm đếm đất và tài sản trên đất; 8/Ủy ban xã xác nhận việc sử dụng đất, tài sản trên đất; 9/Lập dự thảo phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; 10/Thẩm tra dự thảo này; 11/Niêm yết công khai, lấy ý kiến người dân về dự thảo; 12/Phê duyệt phương án bồi thường, ban hành quyết định thu hồi đất; 13/Chi trả tiền bồi thường.
Trong 13 bước trên, những bước quan trọng người dân cần lưu ý là lập bản đồ giải phóng mặt bằng; đo đạc, kiểm đếm đất và tài sản trên đất; Ủy ban xã xác nhận việc sử dụng đất; thu hồi đất; chi trả tiền bồi thường.  Đó cũng là những bước mà cơ quan nhà nước phải ra quyết định hành chính, hoặc thực hiện hành vi hành chính.
Người khiếu kiện việc đền bù, giải phóng mặt bằng thường lao vào kiện các quyết định, hành vi hành chính đó mà quên rằng nhiều cái không liên quan đến việc nâng mức bồi thường. Ví dụ quyết định xác định mốc chỉ giới đường đỏ, hoặc  quyết định thu hồi đất… Kiện không chuẩn xác khiến người đi kiện kiệt sức mà vẫn không có cái mình muốn.
Kiện chuẩn xác giống việc ngắm trúng đích. Trong vụ kiện đền bù, giải phóng mặt bằng, quyết định mà bạn cần kiện là quyết định phương án bồi thường và áp giá. Nếu muốn một suất đất hoặc một khoản tiền đền bù , hỗ trợ cao, bạn nên:
1/Bỏ qua việc kiện các quyết định như phê duyệt chỉ giới đường đỏ, thu hồi đất.
2/Chấp nhận Hội đồng đền bù giải phóng mặt bằng kiểm đếm tài sản, đo đạc diện tích đất bị lấy đi. Không có lợi gì khi cản trở hành vi hành chính này.
3/Khi Ủy ban xã bắt đầu xác nhận việc sử dụng đất ( bạn cần theo dõi, hỏi thông tin để biết việc giải phóng mặt bằng đã đến giai đoạn này ), nếu nhà bạn không có Sổ Đỏ, bạn cần chứng minh bạn ở đó trước 15/10/1993 là thời điểm mà việc lấn chiếm đất được thừa nhận.
4/Bắt đầu kiện khi có phương án bồi thường, hỗ trợ. Có thể bạn chứng minh trên đất có nhiều chủ sử dụng được tách thửa, hoặc bạn đã đầu tư cải tạo đất, xây các công trình trên đất mà khi kiểm đếm người ta chưa thống kê đủ, hoặc bạn đã sử dụng đất ổn định lâu dài… Mục đích sau cùng là đẩy mức bồi thường.