• Bài việc của Luật sư Lê Vinh, Trưởng Văn phòng Luật sư Chương Dương, Đoàn Luật sư Hà Nội -

• 

Với vụ án dân sự, kết quả sau cùng luôn làm cho kẻ cười người khóc. Phán quyết của tòa chia hai bên thành người thắng kẻ bại rõ ràng. Đối với người thua, quả đắng không dễ nuốt. Họ cảm thấy ấm ức, tức tối, bị đối xử thiếu công bằng. Họ quyết ăn thua đủ, bán nhà cũng phải theo kiện... Rồi thời gian bị mất, công sức uổng phí, tiền bạc mất đi.
Để tránh những thất bại, trước mỗi vụ án dân sự, nguyên đơn, bị đơn, người có quyền – nghĩa vụ liên quan nên biết tự đánh giá. Ở đây, đánh giá gồm:
-Đánh giá cơ hội chiến thắng khi tham gia vụ án dân sự.
-Đánh giá khả năng vượt qua hàng rào thủ tục mà tòa đặt ra.
Đánh giá kiểu này khiến người trong cuộc quyết định nên theo kiện hay không. Nếu nên thì phải kiện thế nào? chuẩn bị gì? lúc nào thì dừng? Một vụ án dân sự, nếu người trong cuộc đánh giá cụ thể, kể cả thua, họ cũng bớt ấm ức.
Ví dụ một vụ án đã thành án lệ: Trần Văn Y. – nguyên đơn – kiện Văn phòng Công chứng M yêu cầu hủy di chúc. Năm 1987, nguyên đơn mua của cụ B gần 300m2 đất nhưng không vào ở. Anh C – con cụ B – vào ở trên đất. Năm 2011, Văn phòng Công chứng, trên cơ sở giấy tờ cụ B cung cấp, lập một di chúc. Theo đó, anh C được thừa kế diện tích đất mà nguyên đơn mua. Thực tế, từ năm 2009, diện tích đất này đã bị nhà nước lấy làm đường, cụ B đã lấy tiền đền bù. Sau vài cấp xét xử, Ủy ban Thẩm phán TA cấp cao cho rằng di chúc cần bị hủy, với lý do thay vì xác định anh C thừa kế đất cụ B, di chúc phải ghi là anh C có quyền thừa kế tiền đền bù từ đất. 
Thực ra thì trong vụ trên, yêu cầu của nguyên đơn Trần Văn Y – hủy di chúc -  được đáp ứng. Vấn đề là ở chỗ mục đích nhắm tới của Y – được đền bù bằng tiền hoặc bằng đất – lại không ăn nhập gì với việc hủy văn bản công chứng.
Một vụ kiện dân sự thường có vài ba mục tiêu có thể nhắm tới. Vấn đề là nguyên đơn nhắm mục tiêu nào. Có mục tiêu quan trọng, có mục tiêu không quan trọng. Lựa chọn mục tiêu phụ thuộc vào việc nguyên đơn xác định lợi ích mình muốn có. Một vụ tranh chấp nhà đất chẳng hạn, có thể Sổ Đỏ cấp sai, có thể di chúc có vấn đề. Nếu nguyên đơn muốn có một phần diện tích trong căn nhà, thì việc yêu cầu hủy Sổ Đỏ hay huy văn bản công chứng rõ ràng là lựa chọn sai lầm.
Quay lại án lệ nói trên, nguyên đơn Trần Văn Y. có vài ba mục tiêu: Đòi trả lại tiền đền bù đất, đòi một mảnh đất tương ứng, đòi hủy di chúc, kiện hội đồng đền bù vì trả tiền nhầm đối tượng ( giả định đủ thời gian )... Việc của nguyên đơn là chọn đúng. Mục tiêu đúng nên tương ứng với cái nguyên đơn muốn là giá trị tài sản ( tiền hoặc đất ). Vì vậy, thay vì kiện Văn phòng Công chứng, dù thắng cũng không thêm được gì, nguyên đơn phải chọn kiện đòi trả lại tiền đền bù đất hoặc được trả một mảnh đất tương ứng. Nếu vậy, bị đơn hẳn không thể là Văn phòng Công chứng vốn chỉ thu tiền giấy mực đóng dấu kia.
Một số lời khuyên cho nguyên đơn xác định đúng cái cần kiện:
1.Xác định rõ mình muốn gì. Việc kiện luôn nhằm tới hoặc có được tài sản, hoặc danh dự được phục hồi, hoặc có quyền nuôi con... Người đi kiện cần lựa chọn dứt khoát một trong những cái nói trên. Điều này chi phối cách kiện.
2.Sau khi xác định cái mình muốn, xác định cách kiện, gồm kiện ai? kiện đòi cái gì? Điều này xác định nội dung đơn kiện, nơi đến của đơn ( tòa nào? tòa hành chính? tòa dân sự? )
3.Chuẩn bị chứng cứ ủng hộ yêu cầu của mình. Các chứng cứ cần chuẩn bị gồm cả giấy tờ, thông tin hay xác nhận từ cơ quan chức năng, địa chỉ của nguyên đơn, người có quyền nghĩa vụ liên quan, tìm kiếm người làm chứng...Điều này đòi hỏi thời gian và kế hoạch cụ thể.
4.Có một kế hoạch theo kiện. Xác định trình bày thế nào? yêu cầu gì trước tòa? điều kiện hòa giải? Kế hoạch gồm cả thời điểm từ bỏ kiện cáo.
5.Tiền. Nếu không có tiền đơn giản là tòa không giải quyết việc, tiền gồm tạm ứng án phí, chi phí giám định, định giá, chi phí tìm kiếm chứng cứ...
Và luật sư của bạn là người có thể giúp bạn đắc lực.