• Bài viết của Luật sư Lê Vinh, Trưởng Văn phòng Luật sư Chương Dương, Đoàn Luật sư Hà Nội -

• 

     Sau song sắt là một cuộc sống khác. Phạm nhân phải tuân thủ kỉ luật trại giam. Những việc như đòi một món nợ, chuyển một khoản tiền, tuyển lao động, thuê một dịch vụ… xét về cơ bản không được phạm nhân thực hiện. Nếu phạm nhân bị người khác kiện ra tòa dân sự đòi nhà, họ khó lòng lên tòa làm việc.
     Thực tế phạm nhân vẫn còn những quyền dân sự cơ bản. Trong số các quyền này có quyền tham gia một phiên tòa dân sự. Phạm nhân vẫn có thể là bị đơn, người có quyền nghĩa vụ liên quan, thậm chí là nguyên đơn – tức là người có đơn khởi kiện một vụ án dân sự. Mà hẳn là đơn phải viết trong trại giam, gửi từ trại giam đến tòa.
     Phạm nhân thực hiện tốt quyền dân sự của mình có thể kể là Nguyễn Đức Kiên – Kiên bạc. Người giàu nhất Việt Nam những năm 2005 – 2010 vẫn giữ số phiếu chi phối tại ngân hàng ACB dù phải thi hành bản án dài hạn. Sau song sắt, ông vẫn là cổ đông lớn. Ngân hàng hoạt động tốt khiến tài sản của ông tiếp tục sinh sôi.
     Có thể hiểu tại sao phạm nhân gần như từ bỏ việc tham gia một vụ án dân sự. Điều kiện bị giam không cho phép họ lên tòa làm việc, có được hồ sơ, làm đơn từ, thu thập giao nộp chứng cứ… Những điều này đương sự phải làm nếu muốn thắng kiện. Họ cũng không được hướng dẫn cách thực hiện các quyền trong điều kiện chịu hình phạt tù. Luật sư không biết làm cách nào để liên hệ với họ khi họ đang sau song sắt.
     Tác hại của việc phạm nhân không tham gia phiên tòa dân sự quá rõ ràng: Phạm nhân có thể bị đối xử thiếu công bằng khi giải quyết vụ án dân sự. Họ có thể bị mất tài sản, mất các quyền yêu cầu xem xét lại bản án.
     Cách nào để một phạm nhân vẫn có thể tham gia một vụ án dân sự? Những cách có thể:
1/Trước tiên phải hiểu quyền của mình được tham gia giải quyết tranh chấp trong vụ án dân sự…Trại giam có trách nhiệm bảo đảm phạm nhân thực hiện quyền này.
2/Trong trường hợp liên quan đến vụ án dân sự, người của tòa sẽ xuống làm việc với phạm nhân trong trại giam. Yêu cầu cung cấp bản phô tô đơn khởi kiện, lời khai, biên bản làm việc, các chứng cứ … có trong hồ sơ tòa án. Tòa sẽ gửi bản phô tô những thứ này vào trại giam.
3/Yêu cầu trại giam cung cấp giấy bút để làm đơn từ. Yêu cầu trại giam chuyển đơn tới tòa án đang xử.
4/Yêu cầu trại giam tạo điều kiện để tham gia phiên tòa dân sự nếu cần.
5/Nên có luật sư, người đại diện theo ủy quyền trợ giúp trong việc thực hiện, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.