Hỏi: Em trai tôi sử dụng chiếc xe máy của tôi đi cướp tài sản. Công an thu giữ luôn chiếc xe máy. Chiếc xe máy này là phương tiện đi lại không thể thiếu của tôi. Làm thế nào để lấy lại chiếc xe? Quy định việc thu giữ đồ vật liên quan đến vụ án là như thế nào? Làm sao để tránh tối đa việc bị thu giữ tài sản và cách lấy lại tài sản thu giữ? Nếu trót bị thu giữ tài sản thì làm thế nào để ít bị ảnh hưởng nhất?
Trả lời:
Trong quá trình điều tra một vụ án, công an có thể thu giữ nhiều đồ vật, tài sản, có thể là những thứ trực tiếp liên quan đến vụ án như chiếc xe máy của anh, thậm chí là những thứ khác.
Về xử lý vật chứng, điều 106 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 quy định như sau:
...
1. Việc xử lý vật chứng do cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra quyết định nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn điều tra; do Viện kiểm sát quyết định nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn truy tố; do Chánh án Tòa án quyết định nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn chuẩn bị xét xử; do Hội đồng xét xử quyết định nếu vụ án đã đưa ra xét xử. Việc thi hành quyết định về xử lý vật chứng phải được ghi vào biên bản.
2. Vật chứng được xử lý như sau:
a) Vật chứng là công cụ, phương tiện phạm tội, vật cấm tàng trữ, lưu hành thì bị tịch thu, nộp ngân sách nhà nước hoặc tiêu hủy;
b) Vật chứng là tiền bạc hoặc tài sản do phạm tội mà có thì bị tịch thu, nộp ngân sách nhà nước;
c) Vật chứng không có giá trị hoặc không sử dụng được thì bị tịch thu và tiêu hủy.
3. Trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, cơ quan, người có thẩm quyền quy định tại khoản 1 Điều này có quyền:
a) Trả lại ngay tài sản đã thu giữ, tạm giữ nhưng không phải là vật chứng cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp tài sản đó;
b) Trả lại ngay vật chứng cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp nếu xét thấy không ảnh hưởng đến việc xử lý vụ án và thi hành án;
c) Vật chứng thuộc loại mau hỏng hoặc khó bảo quản thì có thể được bán theo quy định của pháp luật; trường hợp không bán được thì tiêu hủy;
d) Vật chứng là động vật hoang dã và thực vật ngoại lai thì ngay sau khi có kết luận giám định phải giao cho cơ quan quản lý chuyên ngành có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật.
4. Trường hợp có tranh chấp về quyền sở hữu đối với vật chứng thì giải quyết theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự.
...
Như vậy, việc anh lấy lại chiếc xe máy hoàn toàn có căn cứ. Anh nên làm đơn yêu cầu cơ quan điều tra giải quyết lấy lại cái xe máy. Kèm với đơn, anh nên có sự chứng minh chiếc xe là tài sản hợp pháp của anh, ví dụ phô tô công chứng chứng minh nhân dân, hộ khẩu của anh, giấy phép lái xe, đăng ký xe, các loại giấy tờ khác nếu có thể...
Với việc tránh bị thu giữ tài sản, lấy lại tài sản bị thu giữ khi điều tra, một vài chia sẻ với bị can, bị cáo hay người nhà là:
1.Khi công an khám nhà, hãy hỏi tội danh mà người bị tình nghi, bị can có thể bị quy kết. Chỉ chủ động đưa, hoặc để lấy đi, những thứ liên quan đến tội danh đó. Giám sát tài sản thu giữ. Có thể ghi hình quá trình thu giữ, chụp lại các tài sản bị thu giữ. Ghi rõ ý kiến vào biên bản thu giữ nếu không đồng tình với việc thu giữ một số tài sản.
2.Với giấy tờ, hợp đồng, hóa đơn, giấy phép, bằng cấp, chứng chỉ...yêu cầu cho phô tô và đề xuất giao bản phô tô cho công an phục vụ điều tra. Cam kết trình bản chính cho cơ quan tiến hành tố tụng sau này nếu có yêu cầu.
3.Với máy tính, điện thoại, USB... yêu cầu copy dữ liệu.
4.Yêu cầu không thu giữ những thứ là vật dụng sinh hoạt, phương tiện sinh sống. Khẳng định không có lỗi trong việc để người bị tình nghi, bị can sử dụng những thứ đó để phạm tội. Cam kết hợp tác khi cơ quan điều tra cần điều tra những tài sản đó.
5.Theo sát quá trình điều tra, truy tố, xét xử. Hãy đặt vấn đề lấy lại tài sản bị thu giữ. Liên tục viết đơn yêu cầu được lấy lại tài sản đó và chuẩn bị các chứng cứ ủng hộ yêu cầu này.