Hỏi: Anh trai tôi bị khởi tố, điều tra về tội trộm cắp. Khi điều tra viên công bố kết quả giám định tài sản bị mất cắp, anh tôi cho rằng quá cao so với giá thật. Anh tôi có thể khiếu nại việc này không? Khi điều tra, việc khiếu nại được quy định và thực hiện thế  nào?
Trả lời:
Hẳn việc khiếu nại là hoàn toàn có thể. Đối với người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố; người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp; người bị tạm giữ; bị can; bị cáo, Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 đều quy định họ có quyền khiếu nại, cụ thể là các điều từ 57 đến 61. Khiếu nại có thể thực hiện với quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng. Thông tư liên tịch số 02/2018 ngày 5/9/2018 mở rộng cho những đối tượng trên cả quyền tố cáo hành vi của người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
Vậy, có thể khiếu nại, hơn nữa là tố cáo, những quyết định, hành vi gì của cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng? Đối tượng khiếu nại, tố cáo rất rộng. Chúng tôi có thể tóm lược một số đối tượng:
-Các quyết định như lệnh bắt, tạm giữ, tạm giam…,
-Việc không giải thích quyền – nghĩa vụ của người bị tố giác, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo… hoặc việc không giải thích điều luật hình sự có thể áp dụng với những người đó,
-Việc mớm cung, bức cung, dùng nhục hình,
-Cách thức tiến hành hoạt động điều tra, kiểm sát, xét xử mà người khiếu nại ( chúng tôi giả định là bị can ) thấy ảnh hưởng tới lợi ích hợp pháp của mình, ví dụ: việc tiến hành hoạt động điều tra phiến diện, không khách quan; việc giám định, định giá sai; thiếu người phiên dịch; các quyết định khám xét, thu giữ đồ vật tài liệu, xử lý vật chứng…
-Các hành vi khác của người tiến hành tố tụng.
…
Để thực hiện việc khiếu nại, tố cáo trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử nên làm gì? Từ kiến thức, kinh nghiệm cá nhân, trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm các đồng nghiệp, chúng tôi xin chia sẻ như sau:
1.Người khiếu nại nên có định hướng. Nên hiểu tình thế của mình là “ Xin giảm nhẹ “ – Không bàn cãi gì về tội danh, hay “ Minh oan “ – Cho rằng mình hoàn toàn  vô tội hoặc không phạm vào tội người ta quy kết cho mình. Hãy yêu cầu điều tra viên giải thích về điều luật quy định tội danh áp dụng cho mình và quyền của mình. Đề xuất chỉ khai khi có luật sư.
2.Hình dung ra phương án tự bảo vệ và nỗ lực trung thành với phương án đó.
3.Yêu cầu điều tra viên điều tra theo hướng “ Minh oan “ hay “ Giảm nhẹ “. Cung cấp danh tính người làm chứng, đồ vật, tài liệu… dựa vào đó điều tra viên có thể minh oan hoặc giảm nhẹ cho bị can.
4.Yêu cầu công bố kết quả giám định, kết quả điều tra theo hướng minh oan, giảm nhẹ. Có ý kiến với điều tra viên để ghi vào biên bản làm việc, hoặc có đơn khiếu nại, tố cáo khi thấy quyền lợi bị ảnh hưởng.
5.Nếu làm đơn khiếu nại, tốt nhất là có chứng cứ kèm theo.
6.Đề nghị với điều tra viên là không tiếp tục làm việc cho đến khi có câu trả lời.
7.Luôn giữ thái độ kiên trì, đúng mực. Đảm bảo cộng tác với điều tra viên để tìm ra sự thật.
Trường hợp của anh bạn, hoàn toàn nên khiếu nại bằng văn bản vấn đề định giá. Nếu có thể thì cung cấp giá liên quan đến tài sản bị lấy cắp là bao nhiêu vào thời điểm bị mất.