Hỏi: Con trai tôi bán pháo nổ cho một đối tượng khác ở địa phương và đã bị bắt tạm giam phục vụ điều tra. Cơ quan điều tra nói rằng có một số đối tượng mua bán pháo nổ bị bắt quả tang và đã khai con trai tôi là người cung cấp. Họ còn nói những người này đã khai ra hết cả rồi. Luật có cho phép con trai tôi biết thông tin vụ án không? Cụ thể biết ai đã khai gì cho con trai tôi? Luật sư có thể hướng dẫn cụ thể con tôi nên làm gì nếu cháu bị giam và phải làm việc với cơ quan điều tra?
Trả lời
Thông tin về vụ án khá rộng. Đối với bị can, bị cáo, thông tin quan trọng về vụ án là tội danh bị khởi tố, lời khai, kết quả xem xét, đánh giá chứng cứ, kết quả giám định, định giá...
Quyền – nghĩa vụ của bị can, bị cáo được quy định tại điều 60, 61 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015. Trong số các quyền, có các quyền được thông tin về vụ án. Có thể kể ra:
-Biết mình bị khởi tố về tội gì;
-Được thông báo, giải thích về quyền – nghĩa vụ của mình;
-Nhận các quyết định tố tụng như quyết định khởi tố bị can, quyết định áp dụng biện pháp ngăn chặn, bản kết luận điều tra, bản cáo trạng, quyết định đưa vụ án ra xét xử...
-Trình bày ý kiến về tài liệu, đồ vật, chứng cứ ... có liên quan;
-Đọc, ghi chép bản sao tài liệu liên quan đến việc buộc tội, gỡ tội hoặc bản sao tài liệu khác liên quan đến việc bào chữa kể từ khi kết thúc điều tra khi có yêu cầu.
-V.v...
Đây hẳn là quyền rất quan trọng của bị can, bị cáo. Đặc biệt, trong điều kiện bị tạm giam, bị can, bị cáo ít tiếp xúc với luật sư của mình, với bạn bè, thì việc biết và thực hiện quyền được thông tin về vụ án rất quan trọng. Nó ảnh hưởng trực tiếp tới việc bào chữa của bị cáo, do đó ảnh hưởng tới tình trạng pháp lý của bị cáo.
Trong số các quyền nói trên, theo chúng tôi, các quyền quan trọng nhất mà bị can, bị cáo nên lưu tâm thực hiện là:
-Quyền biết mình bị khởi tố tội gì;
-Quyền biết người khác khai gì về mình;
-Quyền có bản phô tô lời khai của bị cáo khác, người bị hại, người làm chứng, kết luận giám định, đình giá ... cũng như các thông tin khác có ý nghĩa buộc tội, gỡ tội.
Từ đó, cách thực hiện các quyền này, theo chúng tôi:
1.Khi bắt đầu các buổi làm việc với điều tra viên, bị can nên hỏi điều tra viên mình bị khởi tố tội gì? Khung khoản nào? Tội đó được quy định ở đâu? Những nội dung bắt buộc mà cơ quan điều tra phải chứng minh khi quy kết một người vào tội đó.
2.Hỏi điều tra viên thông tin như: Ai tố cáo mình? Nội dung tố cáo là gì? Ai đã khai gì về mình? Hãy cứ hỏi như vậy, việc cung cấp thông tin hay không là của cơ quan điều tra.
3.Yêu cầu cơ quan điều tra cung cấp các chứng cứ buộc tội mình, như biên bản thu giữ tang vật, kết luận giám định, lời khai của các bị can, người làm chứng, người bị hại... Hãy bác bỏ giá trị chứng cứ buộc tội, đề nghị được xem xét lại, đề nghị đối chất.
4.Khi kết thúc điều tra, đề nghị điều tra viên cung cấp bản sao lời khai của các bị can, người làm chứng, người bị hại về mình, cung cấp bản kết luận điều tra.
Nói chung, bị can chỉ có thể thực hiện tốt những quyền này khi:
-Hình dung một phương án tự bảo vệ mình tốt nhất.
-Có sự trợ giúp, bàn bạc với luật sư của mình.
Với trường hợp buôn bán pháo nổ của con chị, con chị - với tư cách bị can – hoàn toàn có quyền yêu cầu điều tra viên giải thích tội danh, khung hình phạt dùng để truy tố con chị, ai đã khai bị can, thu giữ được tang vật là bao nhiêu kg pháo, việc giám định pháo ra sao. Con chị cũng có thể yêu cầu đối chất với bị can, người làm chứng khác. Sau khi kết thúc điều tra, con chị có thể yêu cầu cơ quan điều tra cung cấp các tài liệu phô tô của vụ án. Nên có một luật sư hỗ trợ con chị để có thể có giải pháp khai báo có thể cải thiện tình trạng pháp lý con chị.