Hỏi: Bố mẹ tôi ở trên một diện tích nhà đất từ lâu, không có tranh chấp. Tuy nhiên nhà đất chưa được cấp Sổ Đỏ. Vậy, bố mẹ tôi có thể di chúc nhà đất cho con không? Trình tự, thủ tục, nội dung di chúc nên thế nào để an toàn nhất?
Trả lời:
Trường hợp bạn hỏi xảy ra nhiều trên thực tế. Nhà đất chưa được cấp Giấy Chứng nhận Quyền Sở hữu Nhà và Quyền Sử dụng Đất khá nhiều. Với nhà đất này, nhu cầu di chúc, tặng cho của chủ sở hữu, chủ sử dụng là hết sức tự nhiên.
Bộ luật Dân sự 2015 có quy định về di chúc. Điều 609 quy định:  Di chúc phải được lập thành văn bản. Trong trường hợp bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc bằng văn bản thì có thể di chúc miệng. Sau 03 tháng, kể từ khi di chúc miệng lập mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.
Điều 628 quy định: Di chúc văn bản gồm: Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng, di chúc bằng văn bản có người làm chứng, di chúc bằng văn bản có công chứng, di chúc bằng văn bản có chứng thực.
Trường hợp bố mẹ bạn, nhà đất chưa được cấp Giấy Chứng nhận Quyền Sở hữu Nhà và Quyền Sử dụng Đất nên không thể lập di chúc bằng văn bản có công chứng.
Bố mẹ bạn có thể lập di chúc bằng văn bản có người làm chứng. Nhiều trường hợp, luật sư sau khi được người để lại tài sản yêu cầu, đã xem xét và chắp bút cho di chúc, đồng thời làm chứng về tình trạng minh mẫn, sáng suốt, tự nguyện của người để lại tài sản. Điều này phù hợp với pháp luật và giúp loại bỏ tranh chấp, hiểu nhầm về sau.
Nếu tự lập di chúc, bố mẹ bạn nên lưu ý vài điều. Điều kiện về nội dung để di chúc bố mẹ bạn hợp pháp được quy định tại Điều 630:
-Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;
-Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.
-Di chúc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có chứng thực.
-Di chúc bằng văn bản không có chứng thực chỉ được coi là hợp pháp, nếu có đủ các điều kiện: Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép; nội dung di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.
-Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.
Nội dung di chúc bố mẹ bạn nên viết được quy định tại Điều 631:
-Ngày, tháng, năm lập di chúc;
-Họ, tên và nơi cư trú của người lập di chúc;
-Họ, tên người, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản;
-Di sản để lại và nơi có di sản.
-Các nội dung khác.
Di chúc không được viết tắt hoặc viết bằng ký hiệu, nếu di chúc gồm nhiều trang thì mỗi trang phải được ghi số thứ tự và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc. Trường hợp di chúc có sự tẩy xóa, sửa chữa thì người tự viết di chúc hoặc người làm chứng di chúc phải ký tên bên cạnh chỗ tẩy xóa, sửa chữa.
Về người làm chứng, nên chọn người đáp ứng các điều kiện tại Điều 632: Mọi người đều có thể làm chứng cho việc lập di chúc, trừ những người:
-Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc.
-Người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc.
-Người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.
Cách làm chứng có thể tham khảo quy định tại Điều 636: “ Trường hợp người lập di chúc không tự mình viết bản di chúc thì có thể tự mình đánh máy hoặc nhờ người khác viết hoặc đánh máy bản di chúc, nhưng phải có ít nhất là hai người làm chứng. Người lập di chúc phải ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc trước mặt những người làm chứng; những người làm chứng xác nhận chữ ký, điểm chỉ của người lập di chúc và ký vào bản di chúc “.
Ngay cả khi bố mẹ bạn tự viết hay đánh máy di chúc cũng nên tuân thủ điều này.
Tốt nhất nên kèm vào di chúc phô tô có chứng thực chứng minh nhân dân, hộ chiếu của người làm chứng. Phần xác nhận của người làm chứng, ngoài xác nhận chữ ký, điểm chỉ, người làm chứng nên xác nhận tình trạng minh mẫn, tự nguyện của người để lại di chúc.